Strona główna » Wydział » O nas »
Historia wydziału
Historia Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej
Wydział Chemiczny jest jednym z najstarszych wydziałów Politechniki Warszawskiej. Został utworzony w 1898 roku jako jeden z trzech wydziałów Instytutu Politechnicznego im. Mikołaja II – technicznego uniwersytetu, który znajdował się na terenie Polski pod zaborem rosyjskim. Językiem wykładowym był rosyjski, a główną kadrę dydaktyczną stanowili Rosjanie.
Pomimo, że Polacy stanowili ponad 70% wszystkich studentów, polscy wykładowcy na Wydziale Chemicznym stanowili zdecydowaną mniejszość. W 1901 roku Wydział został przeniesiony do nowo wybudowanego Gmachu Chemii, w którym znajduje się jedno z największych audytoriów Politechniki Warszawskiej – dziś nazywane Audytorium im. prof. J. Zawadzkiego.
W 1915 roku powstał pierwszy polski uniwersytet techniczny – Politechnika Warszawska, gdzie zajęcia w języku polskim odbywały się na czterech wydziałach, m.in. na Wydziale Chemicznym.
Odzyskanie w 1918 roku przez Polskę niepodległości spowodowało szybki rozwój Wydziału Chemicznego. Wielu polskich naukowców dołączyło do kadry akademickiej, m.in. naukowcy pracujący na innych uniwersytetach, jak również powiązani z przemysłem. Wspólnie opracowali oryginalny program nauczania technologii chemicznej, którego głównym celem było zastosowanie wiedzy technologicznej.
W 1934 roku powstał drugi budynek Wydziału Chemicznego – Gmach Technologii Chemicznej. Wydział stał się centrum badań naukowych, a osiągnięcia wybitnych naukowców tj. Józefa Zawadzkiego, Jana Zawidzkiego, Kazimierza Smoleńskiego, Ignacego Mościckiego, Jana Czochralskiego, Tadeusza Miłobędzkiego, Wojciecha Świętosławskiego, Stanisława Bretsznajdera, Tadeusza Urbańskiego, Tadeusza Wojny, stanowią do dzisiaj podstawę w świecie nauki i technologii.
Działalność Wydziału została wstrzymana podczas okupacji niemieckiej, kiedy to oba budynki zostały doszczętnie zrujnowane i spalone. Nie obyło się również bez ofiar w ludziach – kilku naukowców zostało zamordowanych. W tym czasie zajęcia były prowadzone potajemnie, a dyplomy z chemii uzyskało aż 15 studentów.
Wydział został reaktywowany w styczniu 1945 roku. Zajęcia przeprowadzane były wówczas w pomieszczeniach zastępczych. Wraz z upływem czasu budynki Wydziału zostały odbudowane. Znaczące zmiany polityczne prowadzące do demokratyzacji i rozwoju Polski spowodowały modernizację Wydziału Chemicznego w zakresie nauczania i organizacji badań naukowych.
Od 2008 roku na Wydziale Chemicznym prowadzone są studia na kierunku biotechnologia, które wcześniej były prowadzone przez Międzywydziałowe Centrum Biotechnologii.
Wydział Chemiczny odegrał ważną rolę w dziejach Politechniki Warszawskiej. Pięciu profesorów z Wydziału zostało powołanych na stanowisko rektora, a sześciu profesorów otrzymało doktorat honoris causa. Tradycje Wydziału Chemicznego są kultywowane przez kolejne pokolenia całego środowiska akademickiego, zarówno studentów, jak i wykładowców. Rok 2015 był czasem uczczenia 100-lecia Odnowienia Tradycji Politechniki Warszawskiej oraz Wydziału Chemicznego.
W chwili obecnej Wydział zapewnia najwyższy poziom nauczania na dwóch kierunkach studiów – technologia chemiczna i biotechnologia (studia inżynierskie, studia magisterskie i studia doktoranckie), również w języku angielskim, dla ponad 1400 studentów.
Historia kierunku Biotechnologia
Kształcenie na kierunku biotechnologia w Politechnice Warszawskiej rozpoczęto w roku akademickim 1989/90 w ramach Międzywydziałowego Studium Biotechnologii. Rekrutacja do studium prowadzona była na Wydziale Inżynierii Chemicznej i Procesowej, na Wydziale Inżynierii Środowiska i na Wydziale Chemicznym. Studenci kierunku biotechnologia byli studentami tych wydziałów, na które zostali przyjęci w ramach rekrutacji. Trzy pierwsze lata studiów przebiegały według jednolitego programu. Po szóstym semestrze studenci mieli do wyboru trzy specjalności: Biotechnologia Przemysłowa (na Wydziale Inżynierii Chemicznej i Procesowej), Biotechnologia w Inżynierii Środowiska (na Wydziale Inżynierii Środowiska) i Technologia Produktów Lekkiej Syntezy Organicznej (na Wydziale Chemicznym). Studia kończyły się pracą magisterską, a absolwenci otrzymywali dyplom magistra inżyniera w wybranej specjalności na wydziale prowadzącym daną specjalność. Rektor powołał także Radę Programową kierunku biotechnologia, której zadaniem było opracowanie wspólnego program studiów, nadzorowanie jego realizacji i proponowanie zmian w programie. Przewodniczącym Rady był Pełnomocnik Rektora ds. Studium Biotechnologii. Program studiów był zatwierdzany przez Rady Wydziałów. W roku 2006 mury uczelni opuścili studenci ostatniego rocznika studentów rekrutowanych na poszczególne wydziały i studiujących według starego programu kierunku Biotechnologia.
Po wprowadzeniu standardów nauczania dla poszczególnych kierunków studiów uchwałą Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego Nr 407/99 z dn. 25 marca 1999 roku – dalsze istnienie kierunku biotechnologia w dotychczasowym kształcie nie było możliwe. Formalnie były to trzy kierunki studiów „biotechnologia” prowadzone przez trzy wydziały. Żaden z wydziałów nie spełniał wymagań minimum kadrowego dla kierunku biotechnologia. Program studiów nie spełniał wymagań minimów programowych – brakowało w nim ważnych przedmiotów biologicznych, takich jak genetyka, biologia molekularna, inżynieria genetyczna, hodowle komórkowe i tkankowe. Postanowiono zmienić program studiów tak, aby spełniał minima programowe oraz utworzyć jednostkę organizacyjną spełniającą wymagania akredytacyjne.
W dn. 25 czerwca 2002 roku na mocy zarządzenia nr 27 JM Rektora PW utworzono Międzywydziałowe Centrum Biotechnologii (MCB) Politechniki Warszawskiej jako jednostkę organizacyjną realizującą wspólne przedsięwzięcia dydaktyczne, naukowe i organizacyjne Wydziałów: Inżynierii Chemicznej i Procesowej, Chemicznego oraz Inżynierii Środowiska w zakresie biotechnologii i nauk pokrewnych. Centrum organizowało i koordynowało interdyscyplinarną działalność dydaktyczną, badawczą i usługową Uczelni w zakresie biotechnologii, w szczególności związaną z kierunkiem studiów Biotechnologia. Powstaniu MCB towarzyszyło opracowanie i wdrożenie nowego programu studiów, który uzyskał pozytywną opinię Uniwersyteckiej Komisji Akredytacyjnej (akredytacja w 2004 r. na okres 2 lat) i Państwowej Komisji Akredytacyjnej (akredytacja w 2006 r. na okres 2 lat). Uruchomiono w ramach MCB wykłady i zajęcia laboratoryjne z przedmiotów biologicznych: biologii molekularnej, inżynierii genetycznej, kultur komórkowych i tkankowych (laboratoria na Wydziale Inżynierii Chemicznej i Procesowej) oraz enzymologii (laboratorium na Wydziale Chemicznym). Powołanie Centrum korzystnie wpłynęło na rekrutację na kierunek Biotechnologia w PW. Utrzymująca się od kilku lat wysoka liczba kandydatów na 1 miejsce stawia biotechnologię w grupie 3 kierunków kształcenia w Politechnice Warszawskiej, cieszących się największym zainteresowaniem. Również ze względu na wysokie punktowe minimum kwalifikacyjne kierunek Biotechnologia plasuje się na 3-4 miejscu na PW.
W 2007 roku władze Politechniki Warszawskiej uznały rozwój kierunku Biotechnologia w PW za zgodny z priorytetami Politechniki Warszawskiej. Pokrywa się to także z jednym z głównych Strategicznych Obszarów Badawczych w ramach Krajowego Programu Ramowego – „Nowe materiały i technologie” (kierunek priorytetowy „Technologie i Biotechnologie Przemysłowe Produktów”), który obejmuje między innymi interdyscyplinarne badania naukowe i technologiczne, których celem jest otrzymanie nowych generacji biomateriałów oraz doskonalenie istniejących procesów biotechnologicznych. Odzwierciedla to także bieżące zapotrzebowanie gospodarki europejskiej i krajowej w sytuacji, gdy w Polsce liczba specjalistów w obszarze biotechnologii (należącej do technologii innowacyjnych) oraz nowych biomateriałów jest zdecydowanie niewystarczająca.
Podjęto prace mające na celu wzmocnienie kierunku Biotechnologia. Wymogi kształcenia i zmiany organizacyjne związane z nową ustawą o Szkolnictwie Wyższym, a także nowy Statut Politechniki Warszawskiej sprawiły, iż MCB utraciło status samodzielnej jednostki organizacyjnej uczelni, i wymusiły zmiany polegające na przypisaniu administracyjnym i organizacyjnym kierunku biotechnologia do dużej, silnej kadrowo jednostki podstawowej (wydziału). Uznano, że spośród wydziałów biorących udział w kształceniu na kierunku biotechnologia w ramach MCB, Wydział Chemiczny ma największy potencjał, by ten kierunek przejąć.
W dniu 28.05.2008 roku Senat Politechniki Warszawskiej podjął Uchwałę, uwzględniając stanowisko Senatu z dnia 27.04.2007 roku w sprawie rozwoju kształcenia i badań naukowych w zakresie biotechnologii w Politechnice Warszawskiej, w której wyraził zgodę na zniesienie Międzywydziałowego Centrum Biotechnologii. W konsekwencji, zgodnie z powyższą Uchwałą, od dnia 1 października 2008 roku organizacja i koordynacja kształcenia na kierunku studiów Biotechnologia należy do zadań Instytutu Biotechnologii Wydziału Chemicznego (utworzonego zgodnie z Uchwałą Senatu Politechniki Warszawskiej z dnia 23.04.2008 roku), a studenci Międzywydziałowego Centrum Biotechnologii stali się studentami kierunku studiów Biotechnologia na Wydziale Chemicznym. Kształcenie odbywa się zgodnie z programami zatwierdzonymi przez Radę MCB i jest prowadzone nie tylko przez pracowników Wydziału Chemicznego. Zajęcia zlecane są także innym jednostkom PW (w tym specjalistom z Wydziału Inżynierii Chemicznej i Procesowej oraz Wydziału Inżynierii Środowiska), jak również specjalistom spoza PW.
Historia kierunku Technologia Chemiczna
1826–1831 Oddział Rękodzielno-Chemiczny w ramach Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego
1897–1915 Chemia w Instytucie Politechnicznym im. Mikołaja II
1915–1917 Tworzenie Wydziału Chemicznego w ramach polskiej Politechniki
1917–1939 Wydział Chemiczny w okresie międzywojennym
1939–1944 Działalność Wydziału w okresie okupacji niemieckiej
1944–1951 Odbudowa Wydziału Chemicznego
1951–2001 Wydział Chemiczny po II wojnie światowej
Chronologia zdarzeń prowadzących do utworzenia Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego 1822 r.
14 lipca 1822 r. Józef Kalasanty Szaniawski na posiedzeniu Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (KWRiOP) wystąpił z wnioskiem o utworzenie w Warszawie Instytutu Politechnicznego.
15 czerwca 1822 r. Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych przedstawiło KWRiOP projekt Instytutu Politechnicznego, którego głównym celem miało być kształcenie kadry inżynieryjno-technicznej dla rozbudowy i modernizacji przemysłu krajowego.
11 marca 1825 r. KWRiOP powołała Radę Politechniczną, ze Stanisławem Staszicem jako przewodniczącym, do kierowania pracami nad utworzeniem Instytutu Politechnicznego i do opracowania projektu tej wyższej uczelni technicznej. Organizację Rada oparła na uczelniach wiedeńskiej i paryskiej. Rada powołała Szkołę Przygotowawczą do Instytutu Politechnicznego, która miała przygotować młodzież do właściwych studiów technicznych i handlowych, a po uzyskaniu odpowiedniego wyposażenia i niezbędnej kadry nauczającej przekształcić się w wyższą uczelnię techniczną.
16 lipca 1825 r. Sekcja Umiejętności Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych postanawia wysłać za granicę stypendystów KWRiOP w celu kształcenia w naukach inżynieryjno-technicznych. Po powrocie stanowić oni będą kadrę nauczającą Instytutu Politechnicznego.
12-13 sierpnia 1825 r. W drodze konkursu wytypowano 7 absolwentów UW, w tym 3 chemików (Antoniego Hanna, Seweryna Ździtowieckiego oraz Jana Koncewicza), wysyłając ich na Zachód, do najlepszych ośrodków w Anglii, Niemczech, Francji i Austrii, i polecając im studiowanie nauk technicznych, chemicznych czy handlowych oraz zdobycie doświadczenia praktycznego.
21 grudnia 1825 r. Postanowienie KWRiOP o utworzeniu Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego z Kajetanem Garbińskim jako dyrektorem.
Działalność Szkoły Przygotowawczej 1826 r.
4 stycznia 1826 r. Uroczyste otwarcie Szkoły Przygotowawczej, przemówienie Staszica (ostatnie publiczne, zmarł 20 stycznia) i dyr. Garbińskiego, przyjęto 44 uczniów. Szkoła otwarta została w Pałacu Kazimierzowskim 4.01.1826 roku, z naborem od jesieni tego roku. Szkoła była ściśle powiązana z Uniwersytetem. Dyrektorem był profesor Uniwersytetu Kajetan Garbiński.
22 stycznia 1826 r. Prezesem Rady Politechnicznej zostaje Ludwik hr. Plater.
Październik 1826 r. Inauguracja w Szkole Przygotowawczej, przyjęto 35 uczniów, na Wydziale Chemicznym było 23. W Szkole chemię wykładał Marek Pawłowicz (uczeń Śniadeckiego), zajęcia laboratoryjne prowadził Teofil Saski, a potem Józef Bełza, pracownicy i asystenci profesora Kitajewskiego z UW. Początkowo zajęcia były prowadzone na Uniwersytecie, a później w Pałacu Krasińskich. Planowano budowę gmachu wg projektu Corazziego na miejscu obecnej Giełdy i Muzeum Narodowego.
Jesień 1829 r. do kraju powracają stypendyści KWRiOP, chemicy: Seweryn Ździtowiecki, Antoni Hann, Jan Koncewicz i obejmują etaty profesorskie.
Do 1829 roku Szkoła przekształciła się nieformalnie, poprzez obsadzenie katedry przybywającymi z zagranicy profesorami, w Instytut Politechniczny, składający się z czterech oddziałów; Mechanicznego, Rękodzielno-Chemicznego, Inżynierii Cywilnej i Handlowego.
Rola Szkoły Przygotowawczej
Odegrała ona dużą rolę w dziejach polskiego szkolnictwa technicznego, zapoczątkowując proces kształtowania się w naszym kraju zawodowej inteligencji technicznej. Przeszło przez nią 217 słuchaczy, z czego dwóch otrzymało dyplomy pełnego ukończenia kursu uczelni politechnicznej, sześciu absolutorium, wielu kontynuowało studia techniczne za granicą, zwłaszcza we Francji. Zapisali się w historii techniki, przemysłu i budownictwa w Europie, ale również w Brazylii i Wenezueli. Reszta pracowała w szkolnictwie średnim na terenie kraju.
Chemia w Warszawskim Instytucie Politechnicznym Mikołaja I
Uczelnia powstała w 1898 roku. W jej ramach funkcjonowały cztery wydziały: Mechaniczny, Inżynieryjno-Budowlany, Chemiczny i Górniczy. Językiem wykładowym był rosyjski, główną kadrę dydaktyczną stanowili Rosjanie. Byli jednak i Polacy - asystenci Jegora Wagnera - Tadeusz Miłobędzki, Ludwik Szperl, czy wykładowca Józef Boguski asystent Mendelejewa w latach 1876-77. Rewolucja 1905 roku spowodowała przerwę w działalności do 1908 roku, a w 1915 roku nastąpiła ewakuacja uczelni na wschód. Politechnika zawdzięcza tej uczelni bazę materialną, wzniesione na przełomie XIX i XX wieku gmachy, m.in. Gmach Główny, Gmach Fizyki i Gmach Chemii.
Wydział Chemii w Politechnice Warszawskiej 1915-1917
Po zajęciu Warszawy przez Niemców w sierpniu 1915 roku Sekcja Szkół Wyższych przy Wydziale Oświecenia Komitetu Obywatelskiego wystąpiła do TKN o rozpoczęcie zajęć na Politechnice - otwarto techniczną uczelnię polską - Politechnikę Warszawską. Ogłoszono konkurs na stanowiska wykładowców i w połowie października ustalono skład kadry nauczającej. Powołano dziekanów - dr Tadeusz Miłobędzki został dziekanem Wydziału Chemii, a jednocześnie wykładał chemię analityczną, wykłady z chemii fizycznej objął Józef Zawadzki. Uczelnia była uzależniona od Niemców. Jej prorektorem był Julius von Braun, profesor chemii Uniwersytetu we Wrocławiu, który na Wydziale Chemicznym wykładał chemię ogólną. Narastające w 1917 roku wiosną nastroje antyniemieckie ogarnęły środowisko akademickie - wybuchły strajki, bojkotowano niemieckich profesorów, studenci odmówili płacenia czesnego, co spowodowało w czerwcu 1917 roku zawieszenie przez generała-gubernatora Hansa von Beselera działalności uczelni warszawskich, w tym i Politechniki. Skreślono wszystkich studentów, którzy nie zapłacili czesnego (z wyjątkiem 8).
Wydział Chemiczny w Politechnice Warszawskiej 1917-1939
Jesienią 1917 roku jednak przekazano całość spraw dotyczących szkolnictwa wyższego w ręce polskie - podległemu Radzie Regencyjnej Ministerstwu WRiOP. Uczelnia zyskała znaczną autonomię, władze były wybierane - rektor, dziekani. Do jesieni 1918 roku odbywały się zajęcia z dużą liczbą studentów, co wynikało z ich napływu z terenów Rosji i reemigracji. Do Warszawy przybył prof. Jan Zawidzki, wybitny naukowiec zajmujący się chemią nieorganiczną, który objął Katedrę Chemii Nieorganicznej i prowadził wykłady z chemii nieorganicznej a w r. akad. 1918/1919 pełnił również funkcję Rektora PW. W okresie od jesieni 1918 roku do jesieni 1919 roku zajęcia na PW zawieszono. W tym czasie Uczelnię zreformowano i nadano jej strukturę katedralną, powołano profesorów, włączając profesorów z uczelni zagranicznych, m.in.:
- Wojciech Świętosławski z Uniwersytetu Moskiewskiego objął w 1919 r. Katedrę Chemii Fizycznej;
- Kazimierz Smoleński z Petersburga objął Katedrę Technologii Chemicznej Ogólnej Organicznej i Technologii Węglowodanów;
- Jan Bielecki adiunkt Sorbony obejmuje Katedrę Chemii Organicznej;
- Tadeusz Wojno z Uniwersytetu w Zurychu został powołany w 1920 r. na katedrę Mineralogii i Petrografii.
Zreformowano również na wysokim poziomie przedmioty ogólne na Wydziale, powołując na stanowiska:
- Czesława Grabowskiego, od 1919 r, na Katedrę Maszynoznawstwa Ogólnego i Chemicznego, wprowadzając nowy na owe czasy przedmiot zwany dziś Inżynierią Chemiczną;
- Witolda Pogorzelskiego, na wykłady od 1920 r., a na Katedrę Matematyki od 1922 r.;
- Stanisława Kalinowskiego, od 1921 r., na Katedrę Fizyki;
- Józef Zawadzki w 1923 r. objął Katedrę Technologii Chemicznej Nieorganicznej;
- Józef Turski powrócił w 1924 r. z Ukrainy, by objąć Katedrę Wielkiego Przemysłu Organicznego i Barwników;
- Wacław Iwanowski w 1924 r. został powołany na Katedrę Technologii Produktów Spożywczych i Przemysłu Fermentacyjnego.
Profesorowie i Zakłady Wydziału Chemicznego w roku akad. 1934/35
- Jan Czochralski - dr hc PW, Zakład Metalurgii i Metaloznawstwa (3),
- Czesław Grabowski - Zakład maszynoznawstwa ogólnego i chemicznego (8),
- Wacław Iwanowski - Zakład Technologii Produktów Spożywczych i Przemysłu Fermentacyjnego (4),
- Stanisław Kalinowski - Zakład fizyczny II (4),
- Kazimierz Kling - Zakład Chemii Ogólnej (5), Dziekan Wydziału,
- Franciszek Leja - Zakład Matematyki (2),
- Tadeusz Miłobędzki - Zakład Chemii Nieorganicznej (12),
- Ignacy Mościcki - Prezydent RP, elektrochemia techniczna,
- doc. dr Ludwik Wasilewski - p.o. kier. Laboratorium Elektrochemii Technicznej (2),
- Kazimierz Smoleński - Zakład Technologii Ogólnej Organicznej i Technologii węglowodanów (7),
- Ludwik Szperl - Zakład Chemii Organicznej (8),
- Wojciech Świętosławski - Zakład Chemii Fizycznej (5),
- Józef Turski - Zakład Technologii Wielkiego Przemysłu Organicznego i Technologii Barwników (4),
- Georges Francois Welter - metaloznawstwo specjalne,
- Zygmunt Wojnicz-Sianożęcki - Zakład Technologii Organicznej II (4),
- Tadeusz Wojno - Zakład Mineralogiczny i geologiczny (3),
- Józef Zawadzki - Zakład Technologii Chemicznej Ogólnej Nieorganicznej (5),
- doc. dr Tadeusz Urbański - Zakład Technologii Materiałów Wybuchowych (4),
- inż. Elżbieta Bartoszewicz - kancelaria Wydziału Chemicznego
Obciążenia na I roku w okresie międzywojennym
Przedmiot | Godzin tygodniowo w semestrze | |||
zimowym | letnim | |||
wykł. | ćwicz. | wykł. | ćwicz. | |
Matematyka | 5 | 4 | ||
Matematyka ćwiczenia | 2 | 2 | ||
Mechanika techniczna | 2 | 2 | 2 | 2 |
Chemia nieorganiczna | 5 | 3 | ||
Fizyka | 5 | 5 | ||
Ćwiczenia z analizy chemicznej | 20 | |||
Wstęp do maszynoznawstwa i kreślenia technicznego | 2 | 20 | ||
Łącznie | 46 | 41 |
POLITECHNIKA WARSZAWSKA w czasie wojny
We wrześniu 1939 roku zniszczony został Gmach Chemii, a szczególnie Zakład Chemii Organicznej. Uzyskano zezwolenie na egzaminy dla studentów, którzy ukończyli studia i byli w trakcie wykonywania prac dyplomowych. Prowadzenie tych egzaminów możliwe było do 4 maja 1940 roku, kiedy zabroniono wszelkiej działalności dydaktycznej. Niemcy jednak zezwolili na utworzenie pewnych zakładów, dla doraźnych potrzeb utworzono m.in. Zakład Chemii Technicznej z kierownikiem prof. Józefem Zawadzkim i 10 pracownikami naukowymi i 3 pomocniczymi. Zakład powstał z dawnych zakładów: Technologii Chemicznej Ogólnej Nieorganicznej oraz Produktów Spożywczych i Przemysłu Fermentacyjnego.
W 1942 roku utworzono PWST, władze polskie Politechniki wiązały z tą decyzją nadzieję na zabezpieczenie przed grabieżą i dewastacją oraz ułatwienie nauczania konspiracyjnego. Do PWST włączono istniejące zakłady badawcze i utworzono wydziały, m.in. Chemii Technicznej z kierownikiem Tadeuszem Wojną.
Wykładowcą PWST był Józef Zawadzki, który pełnił również funkcję dyrektora departamentu szkół technicznych podziemnego ministerstwa oświaty. Wykładał na tajnych kompletach PW od jesieni 1940 r. W pierwszym roku uczęszczało na zajęcia 20 studentów, a w 1943/44 było ich 160. Zajęcia odbywały się w legalnie działających zawodowych szkołach technicznych. Zawadzki brał udział razem z prof. Groszkowskim w rozszyfrowaniu części rakiety V-2.
Na tajnych kompletach w latach 1939-1944 w Politechnice dyplomy magisterskie uzyskało 15 chemików i zakończono jedną habilitację z chemii.
Straty w okresie wojny:
- prof. Zygmunt Wojnicz-Sianożęcki, zginął w Katyniu
- dr Marian Polaczek, st. asyst. Zakładu Chemii Organicznej, zginął w Katyniu
- prof. Kazimierz Kling, zmarł w 1942 r.
- prof. Kazimierz Smoleński, w 1943 r. rozstrzelany na Pawiaku
- prof. Ludwik Szperl, zmarł w 1944 r.
- prof. Czesław Grabowski, zmarł w 1945 r.
- adiunkt Tadeusz Jezierski z Zakładu Chemii Organicznej zginął w Stutthofie
POLITECHNIKA WARSZAWSKA okres powojenny
Do jesieni 1945 roku PW bez Wydziału Chemicznego.
Odbudowa Wydziału do 1951 r.
Dnia 20 stycznia 1945 r. dyplomant Włodzimierz Dahlig wydobywa ukryte w kanałach podstawowe dzieła chemiczne z wydziałowej biblioteki. Pod koniec stycznia prof. Zawadzki rozpoczął działania prowadzące do uruchomienia Wydziału. Wobec zamiarów uruchomienia Wydziału w Łodzi lub w Gdańsku te wyprzedzające decyzje działania przyczyniły się do uruchomienia Wydziału. Po uzyskaniu znajdującego się przy Lwowskiej 7 ocalałego domu zorganizowano mieszkania dla powracających pracowników Wydziału i uruchomiono tam dziekanat, a 22 maja 1945 r. - bibliotekę Wydziału. W dniu otwarcia biblioteki odbyło się pierwsze posiedzenie Rady Wydziału, na którym byli obecni: dziekan prof. Tadeusz Wojno, prof. Józef Zawadzki, prof. Alicja Dorabialska, doc. Wanda Polaczkowa, inż. Stanisław Niewiadomski. Władze postawiono przed faktem dokonanym - Wydział Chemiczny rozpoczął działalność w Warszawie.
W 1945 r. na Politechnikę powrócili profesorowie Wydziału Chemicznego: Stanisław Kalinowski, Tadeusz Miłobędzki, Władysław Nikliborc, Marceli Struszyński, Marian Świderek, Tadeusz Urbański, w 1947 r. Wojciech Świętosławski, Józef Turski, zaś jesienią 1949 r. Stanisław Bretsznajder. Jesienią 1945 r. rozpoczął się rok akademicki, a 21 listopada 1945 r. odbył się pierwszy wykład prof. Tadeusza Wojny. Stratą dla Wydziału była decyzja prof. Dorabialskiej i prof. Józefowicza o objęciu katedr w Łodzi. Pierwszym uruchomionym laboratorium po wojnie była pracownia chemii fizycznej kierowana przez doc. Witolda Tomassiego, a wkrótce pracownia chemii organicznej. Dziekanem był prof. Wojno, a od 1946 roku prof. Urbański, którego działalności zawdzięcza Wydział odbudowę najpierw Gmachu Technologii, a w latach 1948-1952 Gmachu Chemii.
Katedra Matematyki | z-ca prof. R. Sikorski |
Katedra Fizyki | z-ca prof. J. Roliński |
Katedra Chemii Nieorg. | prof. T. Miłobędzki |
Katedra Chemii Org. | prof. W. Polaczkowa |
Katedra Chemii Fiz. | prof. W. Tomassi |
Katedra Mineralogii i Petr. | prof. T. Wojno |
Katedra Analizy Technicznej | prof. M. Struszyński |
Katedra Maszyn. Og. i Chem. | prof. S. Niewiadomski |
Katedra Inżynierii Chem. | z-ca prof. J. Ciborowski |
Katedra Proj. Technologicznego | prof. S. Bretsznajder |
Katedra Techn. Chem. Nieorg. | prof. J. Zawadzki |
Katedra Techn. Chem. Org. II | prof. T. Urbański |
Katedra Techn. Chem. Węgla i Włók. | prof. J.S. Turski |
Katedra Techn. Chem. Org. I | prof. M. Świderek |
Katedra Ceramiki | vacat |
Noty biograficzne
Józef Jerzy Boguski
Absolwent Wydziału Matematyczno-Fizycznego UW z 1875 r. W 1876 roku uzyskuje stanowisko asystenta w pracowni chemicznej Dymitra Mendelejewa na uniwersytecie w Petersburgu, u którego pracuje dwa lata, kończąc rozpoczętą jeszcze w Warszawie pracę pt."O szybkości z jaką zachodzą przemiany chemiczne". Pracą tą ogłoszoną po polsku, rosyjsku i niemiecku na trwale wpisał się do historii nauki światowej jako jeden z pionierów kinetyki chemicznej. Prowadził zajęcia z chemii w Szkole Mechaniczno-Technicznej Wawelberga i Rotwanda a po utworzeniu Instytutu Politechnicznego w 1898 roku wykładał technologię ogólną nieorganiczną. W 1920 roku został profesorem honorowym technologii chemicznej na naszym Wydziale, prowadząc w latach 1923-1930 wykłady z technologii materiałów wybuchowych i technologii proszków.
Doktor h.c. Filozofii UJ, doktor h.c. PW.
Jan Czochralski (1885 - 1953)
Wybitny samouk, bez matury i studiów, w 1903 roku zdał w trybie eksternistycznym egzaminy w Wyższej Szkole Technicznej w Berlinie i uzyskał tytuł inżyniera chemika metalurga. Od 1913 roku pracował w Instytucie Metaloznawczym nad stopami łożyskowymi, w 1924 roku wynalazł stop o wysokich właściwościach ślizgowych (Bahn-Metall). Światową sławę przyniosły mu badania nad teorią krystalizacji metali i opracowanie metody otrzymywania monokryształów, przyjętej w całym świecie. Od 1929 roku przebywał w Polsce, gdzie prowadził wykłady z metalurgii i metaloznawstwa na naszym Wydziale. W latach 1930-1939 był kierownikiem Katedry i Zakładu Metalurgii i Metaloznawstwa, a od 1934 roku kierownikiem uczelnianego Instytutu Metalurgii i Metaloznawstwa. W 1929 roku Politechnika nadała mu tytuł doktora honoris causa.
Antoni Hann (1796 -1861)
Urodził się w Warszawie, tutaj w 1822 r. ukończył Uniwersytet i pozostał w pracowni prof. Kitajewskiego jako preparator. Zajmował się kwasem jarzębinowym i jego solami. Najważniejszą pracą technologiczną Hanna był "Sposób rytowania na szkle za pomocą kwasu fluorowego". Ta technika graficzna znalazła powszechne uznanie, była i w dalszym ciągu jest stosowana jako fluoroforta. Antoni Hann posiadał duże zdolności graficzne i rysunkowe. W 1825 roku został wybrany przez Radę Politechniczną do wyjazdu zagranicznego w celu przygotowania się na profesora w dziale: farbiarstwo, mydlarstwo i garbarstwo. Zwiedza całą Austrię, zapoznaje się z przemysłem: Saksonii, Bawarii, i w 1827 przybywa do Paryża i słucha Thenarda, Dulonga, Clementa i Chevreulea.
W następnych latach zwiedza Szwajcarię, dalej Francję, Anglię, Belgię, Niemcy i w 1829 roku wraca do Warszawy, obejmuje katedrę technologii chemicznej i przystępuje do wykładów. Wykłada przez jeden rok. W powstaniu listopadowym kierował fabryką saletry, a po upadku powstania wyjechał do Elbląga. Po kilku latach wrócił do Warszawy i zajął się głównie pisaniem artykułów ze swojej dziedziny, np. "Uwagi o destylacji wódek, ze względu na czystość otrzymywanego produktu" (1837), "O użyciu farb do wyrobów z cukru i do wódek" (1840), "O mydle woskowem, służącem za zaprawę do podłóg" (1837). W 1845 roku powołany został na Intendenta Mennicy Warszawskiej, a później na jej dyrektora, którą to funkcję pełnił do końca życia.
Jan Koncewicz (1795 - 1869)
Urodził się w Łomazach na ziemi podlaskiej. Ukończył Uniwersytet Warszawski i został asystentem Kitajewskiego. Wkrótce jednak został powołany na nauczyciela nauk przyrodniczych do szkoły wojewódzkiej w Kielcach, gdzie wówczas była szkoła akademiczno-górnicza. W 1825 r. został wybrany jako stypendysta do przygotowania się na profesora chemii technicznej, wyrobów fermentacyjnych. Zwiedził: Francję, Niemcy, Belgię, Austrię, Holandię. Po powrocie do Warszawy objął katedrę technologii wyrobów roślinnych, wykładając i prowadząc zajęcia praktyczne z gorzelnictwa i piwowarstwa, technologię fermentacji. Po 1831 r. pracuje w szkolnictwie, a od 1841 r. powołany zostaje do Gimnazjum Realnego w Warszawie, w którym pozostaje do 1852 r. Napisał szereg prac: "Co zrobić aby mieszkania były cieplejsze", "O potrzebie ścisłego stosowania się w budowie domów do klimatu i natury używanych materiałów"; podręczniki: "Praktyczny wykład sztuki gorzelniczej" (Warszawa 1841), "Piwowarstwo w całej obszerności praktycznie wyłożone" (Warszawa 1847).
Tadeusz Miłobędzki
Absolwent Wydziału Fiz-Mat UW z 1897 roku. Asystent i st. asystent w laboratorium chemii nieorganicznej Instytutu Politechnicznego do 1915 roku. Odbył staże w niemieckich ośrodkach naukowych - z zakresu chemii analitycznej u prof. K. Friedheima w Brnie i z chemii fizycznej u W. Ostwalda w Lipsku. Po uruchomieniu naszego Wydziału sprawował funkcje dziekana w latach 1915-1917, a po powrocie z Poznania w 1929 roku objął Katedrę Chemii Nieorganicznej po prof. Zawidzkim. Był dziekanem naszego Wydziału w roku akad. 1933/34. Po wojnie wrócił na swoją Katedrę, gdzie pracował aż do 1954 roku. Naukowo zajmował się syntezą i badaniem związków fosforu oraz dydaktyką chemii.
Ignacy Mościcki (1867 - 1946)
Absolwent Wydziału Chemii w Rydze z 1891 roku. Zmuszony do emigracji za udział w ruchu niepodległościowym w 1892 roku udaje się do Londynu, a po pięciu latach przenosi do Fryburga, gdzie na tamtejszym uniwersytecie, jako asystent prof. Wierusz-Kowalskiego, prowadzi badania z zakresu technologii nieorganicznej i elektrochemii, opracowując metodę syntezy kwasu azotowego (Chippis), oraz konstruuje pierwsze wysokonapięciowe kondensatory elektryczne (Fryburg). Były to jego najistotniejsze osiągnięcia modyfikowane w przyszłości. W 1912 roku obejmuje stanowisko profesora elektrochemii i chemii fizycznej w Szkole Politechnicznej we Lwowie. Jednocześnie zajmuje się technologią wielkiego przemysłu chemicznego, szczególnie po odzyskaniu niepodległości (Chorzów, Mościce k/Tarnowa). We Lwowie pracuje do 1925 roku (w latach 1915-1917 jest dziekanem Wydziału Chemicznego a w 1921 roku otrzymuje doktorat hc PL). W 1925 roku obejmuje stanowisko profesora honorowego elektrochemii na naszym Wydziale.
- Doktor hc Politechniki w 1925 r. i 1926 r.
- W latach 1926-1939 był prezydentem RP.
Teofil Rybicki (1805 -1859)
Urodził się w Pułtusku w 1805 r. W 1826 r. ukończył UW. Działalność dydaktyczną rozpoczął w 1825 r. w szkole wydziałowej Gminy Ewangelickiej w Warszawie. Powołany został na wyjazd za granicę, jednak wcześniej przyznano mu stypendium na Uniwersytecie z obowiązkiem udzielania korepetycji studentom Szkoły Przygotowawczej, a za granicę wysłano go dopiero pod koniec 1826 r. w celu nauczenia się chemii technicznej specjalnej, obejmującej wyrabianie szkła, emalii, porcelany, fajansu, farb ogniowych i garncarstwa. Studiował w Austrii, Niemczech, Paryżu, Anglii. Po powrocie do Warszawy dopiero jesienią 1830 r. objął katedrę chemii technicznej i rozpoczął wykłady w Szkole Przygotowawczej, musiał je jednak przerwać i objąć funkcję kierownika saletrarni dla celów wojskowych. Po powstaniu dopiero w 1834 r. otrzymuje nominację na profesora gimnazjum w Łukowie. W tym samym roku zostaje przeniesiony do Warszawy, gdzie uczy chemii, fizyki i technologii chemicznej w Gimnazjum na Lesznie oraz w kilku innych szkołach. W 1840 r. zostaje profesorem utworzonego Gimnazjum Realnego. Najważniejszą jego pracą była "Zasady technologii chemicznej", (Warszawa 1846). Zajmował się również dagerotypią i fotografią.
Wojciech Świętosławski (1881 - 1968)
Absolwent Politechniki w Kijowie w 1906 roku, a od 1908 roku asystent w Katedrze Chemii Nieorganicznej tejże uczelni, w której rozpoczyna swoje badania termochemiczne, które przyniosły mu światową sławę. W 1918 roku obejmuje na naszym Wydziale, z dorobkiem 40 publikacji naukowych, Zakład Chemii Fizycznej i Elektrochemii, a rok później Katedrę Chemii Fizycznej. W latach 1919/20 i 1924/25 był dziekanem naszego Wydziału a w latach 1929/30-1931/32 rektorem PW. W latach 1935-1939 piastował stanowisko ministra WRiOP. W latach 1940-46 pracował naukowo w USA, a po powrocie objął na krótko swoje stanowisko w Katedrze Chemii Fizycznej, by w 1947 roku przenieść się na UW. W ciągu 50 lat opublikował ponad 600 prac z zakresu różnych dziedzin chemii fizycznej - termochemii, kalorymetrii, ebuliometrii, kriometrii. Największe osiągnięcia przyniosły mu badania obszaru krytycznego cieczy, równowag fazowych czy azeotropii. Miarą jego autorytetu były liczne doktoraty hc nadane przez uczelnie krajowe i zagraniczne, członkostwo honorowe zagranicznych Towarzystw Chemicznych: Amerykańskiego, Austriackiego, Belgijskiego, Czechosłowackiego , Francuskiego, Rumuńskiego i Włoskiego.
Tadeusz Urbański (1901 - 1985)
Urodził się na Kaukazie w Jekaterynodarze, w Rosji. Skończył gimnazjum i rozpoczął studia chemiczne na Politechnice w Nowoczerkasku w 1919 roku, by po przyjeździe do kraju w 1922 roku kontynuować je na naszym Wydziale, a po ich ukończeniu w 1924 roku podjąć pracę w przemyśle chemicznym związanym z materiałami wybuchowymi i powiązanym z Ministerstwem Spraw Wojskowych, w której to dziedzinie działał aż do wybuchu wojny (laboratoria w Pionkach, Rembertowie). Jednocześnie od 1929 roku rozpoczął jako asystent pracę w Zakładzie Materiałów Wybuchowych na naszym Wydziale, osiągając do wojny kolejne stopnie w karierze aż do tytułu profesora i kierownika Katedry Materiałów Wybuchowych. W roku akad. 1938/39 był dziekanem Wydziału. W czasie wojny działał naukowo i jako dydaktyk na terenie Francji i Anglii. Po powrocie do kraju w 1946 roku objął na naszym Wydziale Katedrę Technologii Organicznej II, którą kierował do 1971 roku. Był dziekanem w latach 1946-1950, przyczyniając się do odbudowy Wydziału. W latach 1947-1948 był dyrektorem IChP w Warszawie, a w latach 1951-1971 kierował Katedrą Technologii Chemicznej i Paliw WAT, był związany z placówkami PAN, m.in. był dyrektorem IChO PAN i kierował szeregiem Zakładów PAN-u.
Jeden z najwybitniejszych polskich uczonych. Prowadził prace teoretyczne i technologiczne z zakresu chemii organicznej - materiałów wybuchowych, alifatycznych związków nitrowych, związków biologicznie czynnych. W wyniku jego badań opracowano wiele cennych związków o działaniu przeciwgruźliczym, przeciwgrzybicowym, przeciwmalarycznym i innych wykorzystywanych w medycynie. Opublikował około pięciuset artykułów, 35 patentów, a jego podręcznik "Chemia i technologia materiałów wybuchowych" był przetłumaczony na wiele języków. Wypromował 60 doktorantów, z których kilkunastu zostało profesorami. Współpracował z licznymi zagranicznymi placówkami naukowymi był członkiem honorowym wielu zagranicznych towarzystw chemicznych. Działał w PTCh.
Józef Zawadzki (1886 - 1951)
Studiował na UW. Za udział w strajku studenckim w 1905 roku został relegowany i przeniósł się do Krakowa, gdzie podjął studia chemiczne na UJ, które ukończył w 1910 roku. W Karlsruhe u prof. Habera prowadził badania z elektrochemii i na tamtejszej politechnice uzyskał tytuł inżyniera chemika. Po powrocie do Warszawy w 1915 roku, z chwilą otwarcia PW, podjął pracę jako asystent w Katedrze Chemii Ogólnej naszego Wydziału. W 1918 roku został kierownikiem utworzonej Katedry Technologii Chemicznej. Po przeprowadzonym w 1923 roku przewodzie habilitacyjnym (!) został mianowany profesorem. W latach 1926/27 i 1929/30 był dziekanem naszego Wydziału, a w 1936/37 i 1938/39 piastował godność rektora PW.
Na uwagę zasługuje działalność konspiracyjna profesora w czasie okupacji. Współpracował z Delegaturą Rządu na Kraj jako członek Komisji Szkół Wyższych oraz z Komendą Główną AK. Był przewodniczącym Rady Wychowawczej Szarych Szeregów, w których jego syn Tadeusz (pseudonim "Zośka") dowodził warszawskimi Grupami Szturmowymi i zginął w jednej z akcji. Na terenie PW profesor patronował półjawnemu i tajnemu nauczaniu akademickiemu. Po wyzwoleniu przyczynił się walnie do odbudowy Wydziału Chemicznego i reaktywowania go w ramach Uczelni. W 1947 roku został doktorem hc PW. Do końca życia kierował Katedrą i Zakładem Technologii Nieorganicznej.
Prowadził prace teoretyczne i doświadczalne z zakresu technologii chemicznej - związane z technologią związków azotowych, glinowych, siarkowych oraz prace z zakresu kinetyki chemicznej i elektrochemii. Opracował tanią i prostą metodę otrzymywania czystego tlenku glinu z krajowych glin i kaolinów. Szczególne miejsce w dorobku zajmuje podręcznik "Technologia chemiczna nieorganiczna", na której wychowało się kilka pokoleń chemików.
Jan Zawidzki (1866 - 1928)
Studia chemiczne odbył w Bałtyckiej Szkole Technicznej w Rydze i w 1896 roku uzyskał dyplom inżyniera chemika. Po studiach podjął pracę u prof. W. Ostwalda w Lipsku na miejscowym uniwersytecie. Obroniona tam w 1900 roku praca doktorska z zakresu kinetyki chemicznej przyniosła mu rozgłos w świecie i do dziś jest uważana za klasyczną pozycję w tej dziedzinie. Pracował następnie na Politechnice Ryskiej u prof. Waldena, tamże w 1906 roku uzyskał docenturę w Katedrze Chemii Fizycznej. Następnie został profesorem w Akademii Rolniczej w Dublanach, gdzie objął Katedrę Chemii Ogólnej i rozwinął prace z zakresu kinetyki chemicznej. W 1917 roku objął na krótko Katedrę Chemii Nieorganicznej na UJ, a w 1918 roku został rektorem naszej Politechniki i objął Katedrę Chemii Nieorganicznej na naszym Wydziale, którą kierował aż do śmierci w 1928 roku.
W dorobku profesora jest ponad 100 publikacji z zakresu termochemii, elektrochemii i kinetyki chemicznej. Największe sukcesy osiągnął w badaniach nad składem chemicznym warstw powierzchniowych roztworów:, prężnością i składem pary podwójnych mieszanin cieczy oraz nad dynamiką reakcji autokatalitycznych.
Działalność organizacyjna:
- W 1918 roku był powołany przez Radę Regencyjną na członka Rady Stanu Królestwa Polskiego.
- W 1924-25 był kierownikiem Ministerstwa WR i OP.
- Założyciel i redaktor "Roczników Chemii" (1921-1928).
- Wiceprezes i prezes PTCh w latach 1919-1923.
- Członek szeregu krajowych i zagranicznych towarzystw naukowych.
Seweryn Ździtowiecki (1802 - 1880)
W 1821 r. ukończył Uniwersytet w Warszawie. Po studiach pracował jako nauczyciel w Liceum Lubelskim. W 1825 r. jako stypendysta został wysłany przez Radę Politechniczną na 4 lata do Austrii, Niemiec i Francji w celu przygotowania się na profesora Politechniki do wykładu z metalurgii i hutnictwa. Zwiedził wiele zakładów przemysłowych, odbył staże w Wiedniu i Szkole Górniczej w Paryżu. We Francji pogłębiał swą wiedzę u Gay Lussaca, Thenarda, Dulonga i Dumasa. Uczył się analizy ciał mineralnych w Getyndze, u Stromayera. Po powrocie do kraju w 1829 r. objął w Instytucie katedrę hutnictwa, wykładał metalurgię, budowę wielkich pieców, odlewnictwo, wytapianie ołowiu i miedzi, fabrykację szkła oraz chemię mineralną. W swoim laboratorium zorganizował ćwiczenia z analizy chemicznej, co w tym czasie było wielką nowością. W pracowni tej przeprowadził swoje pierwsze prace badawcze i ogłosił artykuły: "Rozbiór wodnianu żelaza z Miedzianej Góry" i "Analiza gliny ogniotrwałej z Korzyc". Zajmował się nomenklaturą chemiczną, krytykując zwyczaj przerabiania wyrazów obcych na niby polskie. W 1830 roku Komisja Rządowa Wojny zleciła mu objechać zakłady hutnicze i sprawdzić ich możliwości pod kątem produkcji wojennej. Po 1831 przeżywa ciężkie chwile, by w 1833 r. uzyskać posadę nauczyciela gimnazjalnego w Lublinie. W 1837, po śmierci prof. Kitajewskiego, zostaje przeniesiony do pracy do Warszawy na profesora kursów dodatkowych i członka komitetu egzaminacyjnego. W 1840 roku wydaje "Rys chemii organicznej i jej zastosowań" według Köhlera. W 1840 roku otwarto w Warszawie Gimnazjum Realne, które do pewnego stopnia zastępowało Politechnikę. Ździtowiecki został tam powołany na profesora chemii. Zorganizował tam laboratorium chemiczne dla wszystkich uczniów, a pod wpływem Liebiga zajął się w tym czasie chemią rolną, stając się w tym zakresie wybitnym znawcą. W 1853 r. (do 1860 r.) jest dyrektorem Instytutu Rolniczego w Marymoncie. Był jednak przede wszystkim chemikiem teoretykiem i pedagogiem. Jego "Wykład początkowy chemii" wydany w dwóch tomach w 1850 r. był klasycznym podręcznikiem aż do roku 1862, kiedy wyszedł "Kurs chemii nieorganicznej" A. Cohursa.
Na podstawie materiałów zebranych przez prof. Zygmunta Gontarza